Stop met de misleidende term 'methode' voor MVT leergangen

Sinds het bekend is dat onderwijsbesturen zelf lesmateriaal willen gaan ontwikkelen via de non-profit uitgever Neon, wordt er veel over gepraat. Wat mij opvalt in deze discussie is dat iedereen de term ‘methode’ gebruikt als benaming van een leerboek. Misschien dat dit bij veel vakken niet zoveel uitmaakt. Maar ik denk dat dit bij de moderne vreemde talen een essentiële fout is. In deze blog ga ik eerst in op de betekenis van de termen ‘methode’ of ‘methodiek’ en daarna leg ik uit waarom deze foutief gebruikt worden en tenslotte waarom ik dit kwalijk vind.

Een definitie van de termen
In de derde editie van een gerespecteerd boek over benaderingen en methodes in het vreemdetalenonderwijs (VTO), Approaches and methods in language teaching (Richards & Rodgers, 2014) onderscheiden de auteurs drie termen:

1. Benadering (approach): een verzameling van algemene principes en theorieën over wat taal is, hoe talen geleerd worden en hoe taalkennis opgeslagen wordt in het geheugen.
2. Methode (method): een consistente aanpak van het VTO, gebaseerd op de gekozen benadering. Deze is meer procedureel van karakter: Hoe pakken we het VTO aan in het licht van de gekozen principes of de gekozen theorie.
3. Techniek (technique): Het geheel van lesactiviteiten die concretiseren wat we in de methode hebben vastgelegd.

De huidige schoolboeken kunnen vallen onder de term ‘methode’ én ‘techniek’: Teksten, oefeningen, opdrachten, enz. zijn doorgaans concrete lesactiviteiten maar kunnen ook gekozen zijn vanuit het perspectief van een bepaalde aanpak. Vanuit dat perspectief kan een schoolboek met recht ook aangeduid worden met de term ‘methode’.

Moderne vreemde talen vergeleken met andere vakken
Maar bij moderne vreemde talen is er meer aan de hand. In de praktijk op veel scholen worden alle vakken meestal op één hoop gegooid en gelijk behandeld omdat dit eenvoudiger is voor de 21^e eeuwse schoolleider die uitblinkt in macht én onkunde.
Wat veel schoolleiders (en helaas ook docenten) niet beseffen is dat moderne vreemde talen qua karakter wezenlijk verschillen van de meeste andere vakken: Waar de meeste vakken vooral methodes hanteren die gericht zijn op het verwerven van kennis en inzicht, richten moderne vreemde talen zich primair op taalvaardigheid. Volgens mij is dit de reden dat in het VTO een onderscheid tussen ‘methode’ en ‘technieken’ relevant is: Want bij een vaardigheid is de gekozen aanpak mijns inziens doorslaggevender dan bij vakken die zich vooral richten op het verwerven van kennis en inzicht. Dit hebben we immers ook kunnen zien in de afgelopen 100 jaar waarin de methodes voor het VTO elkaar opvolgden: Grammatica-Vertaal methode, audiolinguale methode, Communicatieve methode, Usage-based methodes. En dan hebben we het alleen nog maar over grote en dominante methodes. Richards en Rodgers (2014) onderscheiden bijvoorbeeld ook nog CLIL, Whole Language, TBLT, TBI, Lexical approach, CLL, TPR, TPRS, enz. Ik kan me niet voorstellen dat bij andere vakken zoveel verschillende theorieën over hoe je een vreemde taal moet leren, ontwikkeld zijn.

Waarom is de term ‘methode’ dan fout en moet dit vermeden worden?
Leergangen als ‘Grandes Lignes’, ‘Libre Service’, ‘Bravoure’, ‘Formidable’, ‘D’accord’, ‘Á plus’, en dergelijke voor Frans bevatten vooral teksten en lesactiviteiten volgens de  ‘Communicatieve methode’ (of dit terecht is en misschien te veel lijkt op de Grammatica-vertaal-methode laat ik even in het midden). Het zijn dus verschillende praktische uitwerkingen (lesactiviteiten) van één en dezelfde methode. Om bovengenoemde leergangen daarom 'methodes' te noemen is in essentie dus fout. Daarom geef ik de voorkeur aan de term ‘leergang’. Maar het gaat mij niet zozeer om de terminologie maar om het feit dat docenten op het verkeerde been gezet worden en niet geholpen worden om hun onderwijs te verbeteren als blijkt dat dit nodig is.
Ik heb in mijn leven als docent Frans wel 10 verschillende leergangen gebruikt die werden getypeerd als ‘methode’, niet alleen door de vakgroep, de schoolleiding, de uitgeverij, het boekenfonds, maar ook door mijzelf. Elke keer was ik na een jaar of vier weer teleurgesteld dat de gekozen ‘methode’ niet zorgde voor een verbetering van de kwaliteit van mijn onderwijs. Dus koos ik maar weer voor een andere ‘methode’ want dat is wat je kunt doen als de gebruikte methode niet werkt. Ik had niet door dat ik alleen maar een andere leergang (concrete lesactiviteiten) koos en dat het elke keer weer dezelfde methode was (communicatieve methode). Pas toen ik na 28 jaar (in 2011) een echt andere methode ontdekte en deze in 2012 invoerde, zag ik mijn leerlingen een hoger niveau van taalvaardigheid halen. Deze methode heette de Accelarative Integrated Methodology (AIM) en was geïnspireerd vanuit een totaal andere visie op het leren van een vreemde taal: Een Dynamic-Usage-based (DUB) approach. Later, vanaf 2014, heb ik zelf een vervolgmethodiek ontwikkeld, Français en action, waarin de DUB-principes vertaald worden naar de praktijk van de bovenbouw HV waarin ook exameneisen een belangrijke rol spelen. Ook met deze methodiek worden uitstekende resultaten behaald. Ik heb in mijn 42 jaar als docent Frans dus maar 2 methodes gebruikt: De communicatieve methode en de DUB-methode. Had ik maar eerder beseft dat ik bij het kiezen van een nieuw schoolboek voor Frans niet van methode veranderde, dan was het misschien anders gelopen en had ik eerder mijn onderwijs kunnen verbeteren.

De moraal van mijn verhaal:
Als het leerproces niet tot de gewenste resultaten leidt, zul je een andere methode moeten kiezen. Door de huidige leergangen ‘methodes’ te noemen, strooi je zand in de ogen van veel docenten die denken dat ze doen wat nodig is om de resultaten te verbeteren: een andere methode kiezen, terwijl er wezenlijk niets verandert, en die vervolgens zichzelf zand in de ogen strooien door op zoek te gaan naar andere resultaten die niet veel met taalvaardigheid te maken hebben zoals grammatica-instructie, taalbewustzijn, literatuur en cultuur, translanguaging, enz. of die zelfs hun rol van mentor belangrijker zijn gaan vinden dan hun rol als taaldocent.

Zo wordt het nooit beter!